انتخابات بیست و یکمین دوره­‌ی بوندس­تاگ (مجلس فدرال آلمان) روز ۲۳ فوریه ۲۰۲۵ برگزار خواهد شد. نظام سیاسی آلمان «پارلمانی» است، به این معنا که دولت آلمان متشکل از حزب یا ائتلافی از احزاب است که تعداد نصف به علاوه‌­ی یکِ کرسی­‌های مجلس را در اختیار دارد. با توجه به قوانین پیچیده­‌ی انتخابات، در دوره­‌های گذشته تعداد صندلی­‌های مجلس عدد ثابتی نبود و بسته به نتایج رای­‌گیری تعداد نمایندگان مشخص می­‌شد. برای نمونه در دوره‌­ی بیستم در مجموع ۷۳۳ کرسی و در دوره‌­ی نوزدهم ۷۰۹ کرسی وجود داشت. اما در سال ۲۰۲۳ با تغییراتی که در قوانین انتخابات به تصویب رسید، از این پس تعداد نمایندگان در عدد ۶۳۰ ثابت خواهد بود. از این رو در ۲۳ فوریه احزاب آلمانی برای کسب بیشترین کرسی­‌ها از مجموع ۶۳۰ کرسی رقابت خواهند کرد. در مجموع ۴۱ حزب مجوز شرکت در انتخابات را دریافت کرده‌­اند و ۱۵ حزب به دلیل نداشتن شرایط قانونی این اجازه را نیافتند. اما در میان این ۴۱ حزب تنها ۸ حزب شانس حضور در بوندس­تاگ را دارند: حزب سوسیال دموکرات (SPD)، حزب دموکرات مسیحی (CDU)، حزب سبزها (Bündnis 90/die Grünen)، حزب دموکرات آزاد (FDP)، حزب آلترناتیو برای آلمان (AfD)، حزب سوسیال مسیحی (CSU)، حزب چپ­‌ها (die Linke)، و حزب واگن­کنشت (BSW).

حزب سوسیال دموکرات آلمان

SPD: Sozialdemokratische Partei Deutschlands

حزب سوسیال دموکرات آلمان یکی از قدیمی‌ترین احزاب سیاسی آلمان است و تاریخچه‌ای پرماجرا دارد که به قرن نوزدهم میلادی بازمی‌گردد. این حزب که در جریان تحولات اجتماعی و سیاسی انقلاب صنعتی شکل گرفت، امروزه یکی از دو حزب بزرگ آلمان محسوب می‌شود. اصولی مانند عدالت اجتماعی (۱)، دموکراسی و همبستگی (۲) را دنبال می‌کند و عضو حزب سوسیال دموکرات اروپا (۳) و اتحاد مترقی (۴) است.

با حدود ۳۶۵٬۰۰۰ عضو (تا سال ۲۰۲۳)، SPD یکی از بزرگترین احزاب آلمان است. این حزب در حدود ۱۲٬۵۰۰ انجمن محلی سازماندهی‌­شده دارد که به مناطق، نواحی و ایالت‌ها تقسیم می‌شوند. «کنگره­‌ی فدرال حزب» (۵) بالاترین ارگان حزب است و در مورد برنامه‌های اساسی و دستورالعمل‌های سیاسی تصمیم می‌گیرد. زنان حدود ۳۲٫۶ درصد از اعضا را تشکیل می‌دهند و میانگین سنی ۶۱ سال است. معرفی سهمیه‌­ی جنسیتیِ ۴۰ درصدی، نمایندگی زنان در موقعیت‌های رهبری را به طور قابل توجهی افزایش داده است. «جوانان سوسیالیست» (۶) یا همان سازمان جوانان SPD، نقش مهمی در جذب اعضای جوان و آموزش سیاسی ایفا می‌کند. بنیاد فریدریش اِبرت (۷)، بنیاد نزدیک به حزب SPD، به آموزش سیاسی و ترویج همکاری بین‌المللی اختصاص دارد. این بنیاد ابزار مهمی برای حزب است تا ارزش‌ها و اهداف خود را در سطح ملی و بین‌المللی ترویج کند.

تکوین تاریخی

ریشه‌های SPD در جنبش کارگری قرن نوزدهم قرار دارد. این حزب از اتحاد «انجمن عمومی کارگران آلمان» (۸) که در سال ۱۸۶۳ تأسیس شد و «حزب کارگران سوسیال دموکرات» (۹) که در سال ۱۸۶۹ تشکیل شد، شکل گرفت. این دو سازمان در سال ۱۸۷۵ با هم متحد شدند و «حزب کارگران سوسیالیست آلمان» (۱۰) را تشکیل دادند. تحت تأثیر مارکسیسم و تجدیدنظرطلبی، این حزب در دهه‌های بعد تغییر کرد. در سال ۱۸۹۰ نام خود را به «حزب سوسیال دموکرات آلمان SPD» تغییر داد.

در دوران امپراتوری آلمان،SPD  تحت فشارهای شدید قرار داشت، به ویژه با قانون ضدسوسیالیستی سال‌های ۱۸۷۸ تا ۱۸۹۰ که سازمان‌های سوسیالیستی را ممنوع کرد. با این حال، این حزب به قوی‌ترین نیروی سیاسی در پارلمان آلمان تبدیل شد و برای حقوق کارگران، حق رأی عمومی و اصلاحات اجتماعی مبارزه کرد. پس از پایان امپراتوری آلمان، SPD نقشی محوری در «جمهوری وایمار» (۱۱) ایفا کرد. این حزب «فردریش اِبرت» اولین رئیس‌جمهور دموکراتیک آلمان را معرفی کرد و در بسیاری از دولت‌های ائتلافی مشارکت داشت.

به قدرت رسیدن نازی‌ها در سال ۱۹۳۳ منجر به ممنوعیت SPD شد. به عنوان تنها حزبی که در پارلمان علیه «قانون تفویض اختیار» (۱۲) رأی داد،SPD  در تبعید با نام «سوپاده» (۱۳) به فعالیت خود ادامه داد. پس از جنگ جهانی دوم، SPD  در آلمان غربی دوباره تأسیس شد، در حالی که در منطقه تحت اشغال شوروی با «حزب کمونیست آلمان» (۱۴) ادغام شد و «حزب اتحاد سوسیالیستی آلمان» (۱۵) را تشکیل داد. در سال ۱۹۵۹،SPD  از مارکسیسم فاصله گرفت و به عنوان یک حزب فراگیر با طیف وسیعی از رای‌دهندگان مطرح شد. در دهه‌های پس از جنگ جهانی دوم، SPD چندین بار صدراعظم معرفی کرد، از جمله «ویلی برانت» (۱۶) که با «سیاست نگاه به شرق» (۱۷) خود به شهرت بین‌المللی دست یافت و «هلموت اشمیت» (۱۸) که حزب را در دوران اقتصادی دشوار رهبری کرد. «گرهارد شرودر» (۱۹) در دهه­ی ۱۹۹۰ این حزب را به یک دوره‌­ی موفقیت‌آمیز رهبری کرد و مهمترین اقدامش اجرای برنامه اصلاحات «چشم­انداز ۲۰۱۰» (۲۰) بود. از سال ۲۰۲۱ تا ۲۰۲۴ اولاف شولتس به عنوان صدراعظم، «ائتلاف چراغ راهنمایی» (۲۱) را رهبری کرد، اما به دلیل اختلاف با حزب دموکرات آزاد ائتلافِ به رهبری او فروپاشید و شولتس خواهان برگزاری انتخابات زودهنگام شد.

ایدئولوژی و اصول

SPD خود را به عنوان یک حزب مردمی چپ معرفی می‌کند و بر ارزش‌های آزادی، عدالت و همبستگی تأکید دارد. این حزب به دنبال جامعه‌ای است که در آن عدالت اجتماعی و برابریِ فرصت‌ها اصول محوری باشند. از نظر اقتصادی، SPD از یک «اقتصاد بازار آزاد سوسیال» (۲۲) حمایت می‌کند که از طریق مداخله­ دولت برای کاهش نابرابری‌ها تنظیم می‌شود. «سوسیالیسم دموکراتیک» پایه­ ایدئولوژیک SPD را تشکیل می‌دهد. این مفهوم در برنامه­ی «هامبورگ ۲۰۰۷» به عنوان نظمی توصیف شده است که در آن حقوق اساسیِ مدنی، اجتماعی و اقتصادی به طور مساوی تضمین می‌شوند. SPD تحقق یک جامعه­‌ی عادلانه و همبسته را به عنوان یک وظیفه­ی مداوم می‌بیند.

سیاست اجتماعی و کاری

SPD برای یک دولت رفاه قوی تلاش می‌کند که به افراد نیازمند کمک کند و در عین حال مسئولیت‌پذیری فردی را ترویج دهد. از دستاوردهای آن می‌توان به معرفی حداقل دستمزد قانونی که به طور مداوم افزایش می‌یابد و همچنین اصلاحات «چشم ­انداز ۲۰۱۰» اشاره کرد. سیاست‌های این حزب شامل «ترمز قیمت اجاره» و سایر اقدامات برای محدود کردن افزایش هزینه‌های مسکن نیز می‌شود. یکی دیگر از نقاط تمرکز، ترویج برابری و تنوع در محیط کار است.SPD برای بهبود شرایط کاری، دستمزدهای منصفانه و گسترش خدمات اجتماعی تلاش می‌کند. ادغام بیکارانِ طولانی‌مدت و گروه‌های ضعیف اجتماعی در بازار کار برای این حزب اهمیت ویژه‌ای دارد.

آموزش و پژوهش

SPD آموزش را کلید مشارکت اجتماعی و تحرک اجتماعی می‌داند. این حزب خواستار آموزش رایگان از آموزش پیش‌دبستانی تا آموزش عالی است و به شدت با شهریه‌ها مخالف است. توجه ویژه‌ای به آموزش ابتدایی و ادغام کودکان از خانواده‌های کم‌درآمد و خانواده‌های مهاجر معطوف شده است. این حزب برای دیجیتالی کردن آموزش تلاش می‌کند تا مدارس و دانشگاه‌ها را بهتر برای چالش‌های آینده آماده کند. ترویج پژوهش و نوآوری یکی دیگر از جنبه‌های اصلی سیاست آموزشی این حزب است.

سیاست انرژی و آب و هوا

SPD برای تحول عادلانه اقلیمیِ اقتصاد تلاش می‌کند. خروج از انرژی هسته‌ای تحت دولت ائتلافی قرمز-سبز (ائتلاف حزب سوسیال دموکرات و حزب سبزها) تصویب شد و توسعه­ انرژی‌های تجدیدپذیر به طور مداوم پیشرفت کرد. این حزب نیروگاه‌های زغال‌سنگ و گاز را به عنوان راه‌حل‌های انتقالی می‌بیند و در عین حال برای تأمین انرژیِ کاملاً بی­خطر برای محیط زیست در بلندمدت تلاش می‌کند. این حزب بر عدالت اجتماعی در حفاظت از محیط زیست تأکید دارد. SPD معتقد است که هزینه‌های انتقال انرژی باید عادلانه توزیع شود و خانوارهای کم‌درآمد باید مورد حمایت قرار گیرند.

سیاست خانوادگی و اجتماعی

این حزب تساهل گسترده ای درقبال مدل‌هایی که آنها را خانوادگی می نامد، دارد و انعطاف‌پذیر است. این حزب قصد دارد تقسیم مالیاتی زناشویی را با یک «مدل تعرفه‌ برای زوج­ها » (۲۳) جایگزین کند که از خانواده‌ها صرف نظر از شکل آنها حمایت می‌کند. والدین تنها باید از طریق معافیت‌های مالیاتی بالاتر و امکانات بهترِ مراقبت از کودکان حمایت شوند. SPD همچنین برای سازگاری بهتر خانواده و کار تلاش می‌کند، به عنوان نمونه با گسترش مهدکودک‌ها و مدارس تمام وقت.

سیاست خارجی و سیاست درقبال اروپا

SPD خود را به عنوان یک حزب طرفدار اروپا می‌بیند که می‌خواهد ادغام در اتحادیه­ اروپا را پیش ببرد. این حزب از انتخاب مستقیم رئیس کمیسیون اروپا حمایت می‌کند و برای حداقل دستمزدهای سراسری و استانداردهای اجتماعی اروپا تلاش می‌کند. این حزب اتحادیه­ اروپا را به عنوان یک بازیگر محوری برای حل چالش‌های جهانی مانند تغییرات اقلیمی و نابرابری اجتماعی می‌بیند. در سیاست خارجی، SPD بر اهمیت چندجانبه‌گرایی، حفظ صلح و حقوق بشر (با استثناء گسترده برای اسرائیل) تأکید دارد. این حزب تنها تحت شرایط خاص از عملیات‌های نظامی نیروهای مسلح آلمان حمایت می‌کند یعنی هنگامی که تمام ابزارهای دیپلماتیک مورد استفاده قرار گرفته باشند.  SPDبه شدت با صادرات تسلیحات به کشورهای دیکتاتوری‌ مخالف است، امری که در عمل خلاف آن را نشان داده است.

سیاست مهاجرت و پناهندگی

SPD از یک سیاست مهاجرتی انسانی و منظم حمایت می‌کند. این حزب خواستار راه‌های قانونی مهاجرت و حمایت بیشتر از ادغام از طریق دوره‌های زبان و شناخت مدارک تحصیلی خارجی است. از پناهجویان باید در آلمان استقبال شود و شهرداری‌ها باید در اسکان و ادغامِ بهتر مورد حمایت مالی قرار گیرند. یک سیستم امتیازی برای مهاجرت که مدارک تحصیلی و مهارت‌های زبانی را در نظر می‌گیرد، در درون حزب مورد بحث است.  SPDبر ضرورت یک راه حل اروپایی برای سیاست پناهندگی تأکید دارد.

چالش‌ها و چشم‌اندازها

SPD با چالش‌های متعددی روبرو است، از جمله تغییرات جمعیتی، دیجیتالی شدن و تأثیر روزافزون جنبش‌های سیاسی جدید. برای حفظ جایگاه خود، حزب باید به طور مداوم خود را بازسازی کند و سیاست خود را با نیازهای یک جامعه‌­ی در حال تغییر تطبیق دهد. SPD در سال‌های اخیر موفقیت‌های مهمی در انتخابات به دست آورده است، از جمله پیروزی در انتخابات ۲۰۲۱ با به دست آوردن بیشترین آرا و ایستادن در جایگاه نخست بین احزاب با ۲۵.۷ درصد. با این حال، این حزب با چشم‌انداز سیاسی شکننده‌­ای مواجه است که در آن باید نقش خود را به عنوان یک حزب فراگیر دوباره تعریف کند. جلب گروه‌های رای‌دهنده­‌ی جوان و استفاده بیشتر از فناوری‌های مدرن در کار سیاسی، وظایف اصلی برای آینده است.

SPD تاریخ سیاسی آلمان را به طور قابل توجهی شکل داده است. با سنت طولانی خود و تعهدش به عدالت اجتماعی، این حزب همچنان یک نیروی محوری در سیستم حزبی آلمان است. توانایی آن در انطباق با چالش‌های زمان و بسیج پایگاه رای‌دهندگان گسترده تعیین خواهد کرد که آیا می‌تواند در آینده نیز نقشی پیشرو در سیاست آلمان ایفا کند یا نه.

بر اساس آخرین نظرسنجی­‌ها این حزب از حدود ۲۵ درصد در سال ۲۰۲۱ به حدود ۱۵ درصد در ژانویه‌­ی ۲۰۲۵ رسیده است که نشانگر از دست رفتن ۱۰ درصد از سبد رای حزب است. در چند سال­ گذشته بخت با سوسیال دموکرات­‌ها یار نبود چرا که پاندمی کرونا، جنگ اوکراین و جنگ­های خاورمیانه شرایط بسیار سختی را برای همه­‌ی کشورها و البته آلمان رقم زد. هم­چنین ائتلافی که سوسیال دموکرات‌­ها رهبری آن را به عهده داشتند یک ائتلاف ۳ حزبی بود که از سال ۱۹۶۱ به این سو سابقه نداشت. شرایط دشوار سیاسی و اقتصادی موجب تشدید اختلاف دیدگاه­‌ها بین ۳ حزب شد که نهایتاً به فروپاشی انجامید. از این رو در حال حاضر با توجه به سبد رای حدوداً ۱۵ درصدی سوسیال دموکرات­‌ها می‌­توان با اطمینان گفت که این حزب شانسی برای تعیین صدراعظم نخواهد داشت ولی به احتمال قوی در دولت ائتلافی حضور خواهد داشت.

نویسنده: رامین نوربخش

ramin.nourbakhsh@ut.ac.ir

پی‌­نوشت:

1. Soziale Gerechtigkeit
2. Solidarität
3. Sozialdemokratischen Partei Europas
4. Progressive Allianz
5. Bundesparteitag
6. Jusos
7. Friedrich Ebert
8. ADAV: Allgemeine Deutsche Arbeitervereins
9. SDAP: Sozialdemokratischen Arbeiterpartei
10. SAP: Sozialistische Arbeiterpartei Deutschlands
11. Weimarer Republik
12. Ermächtigungsgesetz
13. SoPaDe: Sozialdemokratische Partei Deutschlands im Exil
14. KPD: Kommunistische Partei Deutschlands
15. SED: Sozialistische Einheitspartei Deutschlands
16. Willy Brandt
17. Ostpolitik
18. Helmut Schmidt
19. Gerhard Schröder
20. Agenda 2010
21. Ampel-Koalition
22. Soziale Marktwirtschaft
23. Partnertarifmodell